Table of Contents

Derde PULSE-visiedag

De derde en laatste van de drie PULSE-visiedagen over de rol van cultuur als motor voor transitie.

Wat zou kunnen zijn → Wat zou moeten zijn → Wat zal zijn

Foto's: https://secure.flickr.com/photos/foam/sets/72157647733566071/

Framing

Guy Guypens & Maja Kuzmanovic

16 september 2014: nieuw boek van Naomi Klein "No-time". Het is dringend tijd voor ecobewegingen om maatschappelijke veranderingen teweeg te brengen, op verschillende schalen en niveaus. Daarom is het voor PULSE belangrijk om een doordachte visie en werking te ontwikkelen.

We hebben in de twee voorbije visiedagen verschillende scenario’s ontwikkeld, over cultuur als motor voor transitie. Vandaag maken we een koppeling tussen de toekomstbeelden en de praktijk. We zijn op zoek naar de impulsen die de leden van het netwerk kunnen geven aan transitie en aan het netwerk zelf. De vraag is: Wat kan JIJ doen - voor transitie, voor PULSE, voor cultuur?

OEmbed Error


We zijn tot de derde visiedag gekomen, na een hele zomer sinds de PULSE-toekomstscenario’s ontwikkeld zijn. Er zijn inmiddels veel dingen veranderd - er is een nieuwe regering, een nieuw seizoen is van start gegaan, de herfst is na een natte zomer begonnen. Misschien lijken sommige toekomstbeelden die jullie hebben uitgewerkt ondertussen achterhaald, andere weer meer realistisch en dichterbij. Dat maakt eigenlijk niet uit. Wat belangrijk is, is dat we als groep hebben nagedacht over de mogelijkheden voor cultuur als motor voor transitie. In de ontwikkelde scenario's neemt cultuur de samengestelde rol op van verzet, troost, marktspeler, proeftuin en/of is strikt genomen geen ‚sector’ meer:

Cultuur is activisme. Ze gebruikt guerillatactieken, zoals ondergronds opereren en infiltratie van de elite en economische reuzen. Dat doet ze om een spiegel voor te houden en te confronteren.

Cultuur houdt de hoop levend door overlevering van verhalen over transitie. Daarmee beoogt ze het evenwicht tussen cultuur en natuur te bewaren of herstellen.

Als marktspeler focust cultuur zich eenduidig op ecologische kwesties. Ze opereert als tussenstap van het economisch groeimodel naar een model waarbij transitiewaarden de boventoon voeren.

Cultuur is een vrijplaats waar nieuwe manieren van leven en werken, die kunnen inspireren en tot voorbeeld dienen, beproefd worden. Daarmee verrijkt ze zowel de cultuur zelf - met nieuwe kunstvormen en betekenissen - als de andere sectoren - met nieuwe manieren en methodes.

Cultuur maakt inherent deel uit van de samenleving. Institutionele kaders zijn tot een minimum herleid. De nadruk ligt op bottom-up initiatieven, informele netwerken en tijdelijke - lokale en translokale - structuren.

Deze samengestelde rol van cultuur nemen we vandaag als uitgangspunt.

Tot nu toe hebben we gesproken over 'wat zou kunnen' gebeuren, ongeacht of het wenselijk is of niet. Vandaag schakelen we over naar 'wat zou moeten' gebeuren, dus we maken de toekomstvisies 'normatief’: we hechten er jullie waarden en normen aan. We praten met andere woorden over wat jullie WILLEN dat er gebeurt en wat jullie zelf morgen al kunnen doen om de wenselijke toekomst(en) tot stand te brengen.

We beginnen met jullie visies van cultuur als motor voor transitie kritisch te bekijken aan de hand van de uitdagingen en succescriteria die jullie op de eerste twee dagen hebben bepaald. Daarna kijken we naar wat nodig is om de bekomen principes waar te maken, en maken we een stelsel van mogelijke transitiepaden. Na de lunch wordt het nog concreter: we vragen jullie wat jullie persoonlijk kunnen en willen bijdragen opdat cultuur een motor voor transitie is. We eindigen met een bazaar waar we op zoek gaan naar hoe jullie elkaar kunnen ondersteunen en elkaars ideeën en activiteiten kunnen bundelen om een grotere impact te genereren. Onze bedoeling voor vandaag is om jullie toekomstbeelden in het heden te verankeren en de motor voor transitie in gang te zetten al voordat jullie onze studio verlaten.

OEmbed ErrorOEmbed Error


Principes

Tijdens de eerste twee visiedagen hebben we acht toekomstscenario’s uitgewerkt. Daarin kwam 'cultuur als motor voor transitie’ op verschillende, elkaar aanvullende en soms overlappende, manieren naar voren. Waar cultuur een motor is voor transitie, neemt ze - volgens de scenario's - de rol op van verzet, troost, marktspeler, proeftuin en/of is ze strikt genomen geen ‚sector’ meer. Wat gebeurt er als we deze samengestelde rol van cultuur (als motor voor transitie) verbinden met de verschillende succescriteria en uitdagingen (geformuleerd tijdens de eerste twee visiedagen)? De bedoeling is om de visies kritisch onder de loep te nemen en daaruit enkele principes te distilleren.

Uitdagingen:

Succescriteria:

Hoe zou de cultuursector zich moeten gedragen om een motor voor transitie te zijn (rekening houdend met de succescriteria en uitdagingen die jullie hebben besproken)?

OEmbed ErrorOEmbed Error


De volgende principes zijn belangrijk voor cultuur als motor voor transitie:

Positieve actie:

Allianties

Diversiteit

Vrijplaats

Lokale bronnen

Cultuur als een maatschappelijke speler

Transitiepaden

OEmbed ErrorOEmbed Error


Wat moet er gebeuren om de principes van transitiecultuur te realiseren? We keren als het ware op onze stappen terug - we beginnen met de principes en werken dan stapsgewijs terug om 'transitiepaden' te maken. Vanuit de toekomst leggen we de stenen terug naar het heden. Wat is er nodig opdat het vooropgestelde principe zich ten volle manifesteert? Wat is de voorwaarde daarvoor? En wat de voorwaarde van die voorwaarde? Zo maken we de beweging van wat wenselijk is naar wat haalbaar is en, uiteindelijk, naar wat binnen ons eigen bereik ligt. Vanuit de principes bekijken we een aantal mogelijkheidsvoorwaarden, en van daar zoeken we naar concrete praktijken die we vandaag en morgen kunnen implementeren.

Groep 1

<graphviz dot center 1024 1024> digraph 20131002 { 

  bgcolor = "grey95";
  rankdir="BT";
  
  node [shape = doublecircle]; "Allianties, Maatschappelijke speler, Vrijplaats";
  node [shape = box];
  "Allianties, Maatschappelijke speler, Vrijplaats" -> "Andere taal" -> "Het toe-eigenen van woorden" -> "Praktijk: transitie publicist";
  "Allianties, Maatschappelijke speler, Vrijplaats" -> "Modellen van gedeelde expertise"-> "Andere machtsmodellen: macht is geen dominantie" ->"Praktijk van kinderen die zelf schoolpauzes bepalen";
  "Allianties, Maatschappelijke speler, Vrijplaats" -> "Heroveren van publieke ruimte";
  "Allianties, Maatschappelijke speler, Vrijplaats" -> "Andere businessmodellen" ->"Coöperatief principe" -> "Breed gedragen gevoel van verandering";
  "Coöperatief principe" -> "Vooroordelen opzijzetten" -> "Praktijk: Faciliteren van groepsgesprekken\ntussen kunstenaars en ondernemers";
 "Andere taal" -> "Die geloofwaardig is";
 "Andere taal" -> "Sluit aan bij wat mensen ervaren" -> "Dingen anders gaan doen" -> "Praktijk: met studenten \nnaar andere wereldsteden";
  }

</graphviz>

Groep 2

<graphviz dot center 1024 1024> digraph 20131002 { 

  bgcolor = "grey95";
  rankdir="BT";
  node [shape = doublecircle]; "Allianties";
  node [shape = box];
  Allianties -> "Samenwerking tussen organisaties, mensen…" -> "Gemeenschappelijke visie" -> "Niet alles zelf kunnen/weten" -> "Concurrentie opheffen" -> "Human nature aanpassen" -> "Praktijk: in your face kunst (shock doctrine)";
  "Samenwerking tussen organisaties, mensen…" -> "Concreet doel" -> "Niet alles zelf kunnen/weten";
 "Concurrentie opheffen" -> "Herdefiniëren van waarden" -> "Praktijk: destabiliserende denk & doe retraites";
 "Herdefiniëren van waarden" -> "Praktijk: Subsidiemechanismen (…) stellen";
  Allianties -> "Gelijkheid tussen dingen (mensen, dieren, planten, objecten)" -> Spiritualiteit -> "Praktijk: Taboe op spiritualiteit (speels) doorbreken";
 Allianties -> "Gelijkheid tussen dingen (mensen, dieren, planten, objecten)" -> Zorgzaamheid -> "Besef: Alles is natuur" -> "Kracht van collectieve actie" -> "Nieuwe politieke partijen opzetten";
 Allianties -> "Gelijkheid tussen dingen (mensen, dieren, planten, objecten)" -> "Praktijk: Streven naar ecologisch verantwoorde productiewijzen" -> "Besef: Alles is natuur";
 "Besef: Alles is natuur" -> "Gedrag koppelen aan gevolgen" -> "Ondervinden van risico’s (niet overleven)" -> "Nog meer  natuurrampen" -> "Geen besef/onwetenheid (99%)";
 "Ondervinden van risico’s (niet overleven)" -> "Praktijk: genetologie introduceren" -> "Prematuur besef (1%)";
  }

</graphviz>

Groep 3

<graphviz dot center 700 700> digraph 20131002 { 

  bgcolor = "grey95";
  rankdir="TB";
  nodesep="0.2";
  ranksep="0.2";
  fontsize="6";
  
  node [shape = doublecircle]; "Lokale bronnen"; 
  "Positieve acties \nen verhaal";
  node [shape = box];
  "Lokale bronnen" -> "Praktijk: Draagvlak gebruiken voor verandering" -> "Tijd & ruimte, \ngeïntereseerde mensen" -> Draagvlak -> Volgers -> "Sensibilisering/Actie" -> "1 Trekker - verantwoordelijkheid" -> Visie;
  "1 Trekker - verantwoordelijkheid" -> "Referentiekaders/Levenservaring";
  Draagvlak -> "Consequentie ipv Efficiëntie";
  Draagvlak -> "Praktijk: Doing Nothing / Tijd";
  Draagvlak -> "Praktijk: Detecteren en inspelen";
  Volgers -> "Communicatie netwerken";
  "Positieve acties \nen verhaal" -> "Kleine succesverhalen \nen bevestiging" -> "Tijd & ruimte, \ngeïntereseerde mensen" -> "Niet resultaatgerichte \nfinanciering" -> Vrijplaats;
  "Kleine succesverhalen \nen bevestiging" -> "Praktijk: \nVerhaal: Best practices \ndetecteren, \nbekendmaken, \nbenutten";
 
  }

</graphviz>

Groep 4

<graphviz dot center 1024 1024> digraph 20131002 { 

  bgcolor = "grey95";
  rankdir="LR";
 
  
  node [shape = doublecircle]; Alliantie; 

  node [shape = box];
  Alliantie -> "Openheid/Empathie" -> "Elkaars praktijken verbinden \nbinnen cultuursector" -> "Situaties creëren \ninteressant voor \nsubsectoren" -> "Praktijk: Burning Ice / Voeding";
  "Situaties creëren \ninteressant voor \nsubsectoren" -> "ekolo/ ... (?)";
  "Elkaars praktijken verbinden \nbinnen cultuursector" -> "Verhoudingen individuele \norganisaties en instituties betrekken" -> "Buurt (?)";
  "Verhoudingen individuele \norganisaties en instituties betrekken" -> "bewust mensen (?)" -> "Civil society";
  "Verhoudingen individuele \norganisaties en instituties betrekken" -> "Lokale bewaken (?);
  "Civil society" -> "Sturing? / Schaal?" -> "Faciliterende rol" -> "Praktijk: Co-working space";
  "Faciliterende rol" -> "Praktijk: Vrienden van de abdij";
  "Faciliterende rol" -> "Praktijk: Facilitator: Stad";
  "Openheid/Empathie" -> "Andere maatschappelijke domeinen" -> "Verhoudingen individuele \norganisaties en instituties betrekken";
  "Andere maatschappelijke domeinen" -> "Praktijk: Park \npubl. ruimte" -> "Praktijk: Fanfare: \nEcobwz volkstuinen";
  "Openheid/Empathie" -> "(?) kleine organisaties" -> "Praktijk: \nM&L eigenaars gemeenten \n overheid wtsch."
  Alliantie -> Diplomatie -> Industrie;
  Diplomatie -> "Traditionele middenveld";
  Diplomatie -> Overheden;
  Diplomatie -> Nichespelers -> "Omgang met regime" -> "Sturing? / Schaal?";
  Nichespelers ->"Praktijk: Transitienetwerk Landbouw";
  "Omgang met regime" -> "Publieke ruimte" -> "Sturing? / Schaal?";
  "Publieke ruimte" -> "Politieke functie";
  "Publieke ruimte" -> "Eigenlijke ruimte" -> Herbestemming -> "Sturing? / Schaal?";
  "Omgang met regime" -> Commons -> "Relatie overheid";
  Commons -> "Sturing? / Schaal?";
  Commons -> "Economische vertaling \n van allianties?";
  "Omgang met regime" -> Eigenaarschap -> "Sturing? / Schaal?";
  Eigenaarschap -> "Vaardigheid, praktijk \nvh samenwerken";
  "Omgang met regime" -> "Samenwerking 2.0 \nciviele dynamiek" -> "Sturing? / Schaal?";
  
  Alliantie -> "Stimuleren van potentieel" -> "Originaliteit \nExperiment \nVerbeelding" -> "Praktijken \nsituaties" -> Samenwerking;
  "Praktijken \nsituaties" -> "Praktijk: Huisvoorstelling: n\artiesten \nbewoners \npubliek";
  "Praktijken \nsituaties" -> "Praktijk: Assembly Agency";
  "Praktijken \nsituaties" -> "Samenwerking 2.0 \nciviele dynamiek";
  Overheden -> "Relatie overheid";
  }

</graphviz>

Noden en aanbiedingen

Het begin van de derde visiedag ging over wat 'zou moeten zijn', na de lunch was het tijd om nog concreter te denken over wat 'zal zijn'. Om dat te doen, moeten we beginnen met onszelf. In een schrijfopdracht kregen de deelnemers de tijd om individueel na te denken over wat ze al doen of gaan doen op de transitiepaden zoals ze eerder geformuleerd zijn. De bedoeling was dat de deelnemers zich heel eerlijk afvraagen wat voor hen nu mogelijk is om te doen, wat de wenselijke toekomstbeelden dichterbij kan of zal brengen? Niet volgend jaar of over tien jaar, maar vanaf morgen al.

De opdracht was om over de volgende vragen na te denken:

Als cultuur een motor voor transitie moet worden…

OEmbed ErrorOEmbed Error


Na individueel schrijven hebben we de aanbiedingen en noden naast elkaar gelegd. Ee volgende clusters van interesses en initiatieven zijn naar voren gekomen:

Tijd

Goesting

Netwerk en samenwerkingen

Leerprocessen

Nieuwe ideëen

Erfgoed en ambachten

Strategiën en meetinstrumenten

Alternatieve businessmodellen

Commons, geld en overleven

Specifieke vaardigheden/middelen

OEmbed ErrorOEmbed Error


Wat zal zijn

De laatste cocreatieve sessie van de visiedagen. De inhoud van de sessie is door de deelnemers zelf bepaald: de sessie begon met een leeg schema van beschikbare ruimtes. De deelnemers die een idee of initiatief uit de vorige sessie wilden bespreken werden gespreksleiders van een breakout groep. Anderen hebben zich bij een of meerdere discussies aangesloten. Aan het eind van de sessie was de bedoeling om een aantal concrete plannen te hebben om de eerste steen van een of meerdere transitiepaden te leggen.

Vier gekozen gespreksonderwerpen:

OEmbed ErrorOEmbed Error


Om de rapportering dynamisch te houden, heeft iedereen een belofte uitgesproken: „Wij gaan …, en morgen ga ik …”

Link kunst/cultuur en economie

De nieuwe ondernemer

Genetologie (kijken naar het verleden vanuit de toekomst)

Lerend netwerk

OEmbed ErrorOEmbed Error


Eindwoord Pulse

Eindwoord en terugkoppeling van Guy Guypens, Elke Beukelaar en Eva Peeters (mp3, 5.5MB):

Buikgevoel

We zijn op het einde van de visiedagen gekomen. We hebben veel gepraat en natuurlijk blijft er nog veel te zeggen, maar voor nu is het -bijna- genoeg. In plaats van een inhoudelijke reflectie, wilden we afsluiten een gevoelsmatige 'gut feeling' als antwoord op de volgende vraag: met wat voor gevoel ga je naar huis na deze drie dagen?

Iedereen antwoorde met één woord:

Na de laatste ronde was het tijd om te toasten: “Hou je glas voor je en begin langzaam naar voren te stappen, tot al onze glazen elkaar raken. we gaan dan toasten en het glas in één keer - ad fundum - leeg drinken. De drank is een niet-alcoholisch PULSE transitie-elixer. Proost!”

OEmbed ErrorOEmbed Error